ΤΟ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ

Η ἀγωνία γιὰ τὸν ὄλεθρο, ποὺ ἐπιβάλλεται δυναμικὰ σ᾿ ὅλο τὸν κόσμο καὶ ἡ κραυγὴ τῆς ἀπόγνωσης, ποὺ ἀπὸ παντοῦ ἀκούεται, μᾶς ἔδωσαν τὴν ἀφορμὴ καὶ τὸ σύνθημα νὰ γράψουμε τὰ ὅσα περιλαμβάνονται σ᾿ αὐτὸ τὸ βιβλίο.

Ὁ ὄλεθρος στὸν ὁποῖο ὁδηγοῦνται ἀναπόφευκτα οἱ ἄνθρωποι, ὀφείλεται ἀσφαλῶς στὴν λανθασμένη χρήση τῶν νοημάτων· αὐτὴν ἀκολουθεῖ ἡ λανθασμένη χρήση τῶν πραγμάτων ποὺ ἀποτελεῖ τὸ πρακτικὸ βίωμα τῶν ἀνθρώπων. Κατὰ τὴν Γραφὴ «ὃ γὰρ ἐὰν σπείρῃ ἄνθρωπος, τοῦτο καὶ θερίσει»1. Εἶναι φυσικὴ ἀνάγκη καὶ συνέπεια, κάθε ἐνέργειά μας νὰ ἔχει κάποιο ἀποτέλεσμα. Ἀλλὰ κάθε ἐνέργειά μας μπορεῖ νὰ ὑπόκειται, πέρα ἀπὸ τὴν ἐλεύθερη ἐπιλογὴ καὶ προτίμηση, στὴν δουλεία, γιὰ τὴν ὁποία ὁ θεόσοφος Πέτρος μᾶς εἰδοποιεῖ «ᾧτις ἥττηται, τούτῳκαὶ δεδούλωται»2.

Αὐτὴ ἡ ἀποκάλυψη τοῦ Πέτρου μᾶς πληροφορεῖ γιὰ τὸ μυστήριο αὐτῆς τῆς χρεοκοπίας ὅλων τῶν ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι στενάζουν λόγω τῆς δυναμικῆς ἐπιβολῆς τοῦ ὀλέθρου. Ἐρευνώντας τὴν ρίζα τοῦ «ἡττήματος»3 καὶ τῆς δουλείας ποὺ ἐπακολουθεῖ, βρίσκουμε ὅτι εἶναι φυσικὴ συνέπεια τῆς μεταπτωτικῆς μας καταδίκης.

Ἡ ἴδια ἡ Γραφὴ μᾶς ἑρμηνεύει ὅτι ἡ ἀρρωστημένη αὐτὴ συνέπεια ἔγινε σὲ μᾶς μόνιμο τραῦμα στὴν παροῦσα ζωή. «Καὶ εἶπε Κύριοςὁ Θεὸς διανοηθείς· οὐ προσθήσω ἔτι τοῦ καταράσασθαι τὴν γῆν, διὰ τὰ ἔργα τῶν ἀνθρώπων, ὅτι ἔγκειται ἡ διάνοια τοῦἀνθρώπου ἐπιμελῶς ἐπὶ τὰ πονηρὰ ἐκ νεότητος αὐτοῦ»4. Μετὰ τὴν πτώση, μᾶς ἐπιβλήθηκε ἡ ἡττοπάθεια καὶ ἡ ροπὴ «ἐπὶτὰ πονηρά», ἐκεῖ δηλαδὴ ποὺ βρίσκεται τὸ σύμπλεγμα τοῦ παραλόγου.

Αὐτὴν τὴν συμφορά μας, θρηνεῖ ὁ Παῦλος περιγράφοντας μὲ πικρία τὴν καταδίκη: «Ταλαίπωρος ἐγὼ ἄνθρωπος! Τίς με ῥύσεται ἐκτοῦ σώματος τοῦ θανάτου τούτου;»5. Καὶ πραγματικά. Ἀποκτήσαμε σῶμα θανάτου μαζὶ μὲ τὸ σωματικὸ θάνατο ποὺ ἀκολούθησε τὴν πτώση.

Ὅσο, λοιπόν, αὐξάνουν οἱ ὀδύνες τῶν ὀλέθριων συνεπειῶν, ποὺ κληρονομικὰ μεταφέρουμε, τόσο ταυτόχρονα ἀναπτύσσεται καὶ ἡ συναίσθηση τῆς ἀνάγκης γιὰ τὴν ὑπερνίκησή τους. Ὅσο καὶ ἂν φαίνεται φθαρμένη καὶ καταστραμμένη ἡ προσωπικότητά μας μὲ τὴν πτώση, δὲν χάθηκε τὸ κεντρικὸ σημεῖο τῆς δύναμής μας, ποὺ εἶναι ἡ θέληση. Καὶ ὄντας κύριος τῆς θέλησής του ὁ ἄνθρωπος, ἔχει δικαίωμα ἐπιβολῆς τῆς κρίσης του. Νὰ γιατὶ ὁ Παῦλος μᾶς ὑπενθυμίζει ὅτι ἂν καὶ «πάντα ἡμῖν ἔξεστιν, ἀλλ᾿ οὐ πάντα συμφέρει»6. Μὲ τὴν ἐλεύθερη θέληση ἐπιλέγουμε τὶς ἐπιταγὲς τῆς λογικῆς, ποὺ δὲν θὰ εἶναι ἄλλες παρὰ τὸ ἐπιβεβλημένο καθῆκον τοῦ προορισμοῦ μας. Τὸ «οὐ πάντα συμφέρει» μᾶς πείθει ὅτι βαδίζουμε σύμφωνα μὲ κάποιο σκοπὸ ποὺ βιαζόμαστε νὰ ἐπιτύχουμε.

Τὸ σῶμα ὅμως τοῦ θανάτου, τὸ ὁποῖο φορέσαμε μετὰ τὴν πτώση, ὁ λεγόμενος «παλαιὸς ἄνθρωπος»7, ἀντιστέκεται δυνατὰ καὶ ὁ ταπεινὸς καὶ ἀδύναμος ἄνθρωπος σύρεται βίαια παντοῦ. Στὸ ἕβδομο κεφάλαιο τῆς πρὸς Ρωμαίους ἐπιστολῆς του ὁ Παῦλος κάνει ἀκριβέστερη περιγραφὴ αὐτῆς τῆς δυστυχίας: «Οὐ γὰρ ὃ θέλω ποιῶ ἀγαθόν, ἀλλ᾿ ὃ οὐ θέλωκακὸν τοῦτο πράσσω... εὑρίσκω ἄρα τὸν νόμον τῷ θέλοντι ἐμοὶποιεῖν τὸ καλόν, ὅτι ἐμοὶ τὸ κακὸν παράκειται»8. Ὁ χαρακτηρισμὸς αὐτὸς ἀναφέρεται στὸ νόμο τῆς διαστροφῆς, ποὺ ὡς δεύτερη φύση μᾶς ἐπιβάλλεται ἂν δὲν ἀντισταθοῦμε.

Πέραν ὅμως τοῦ νόμου τῆς διαστροφῆς, ποὺ ἐπιμένει ἀδιάλειπτα εἶναι καὶ ἡ παρουσία τοῦ σατανᾶ, ποὺ εἶναι ἀδίστακτος καὶ ἀνύστακτος ἐχθρὸς τοῦ ἀνθρώπου. «Ὡςλέων ὠρυόμενος περιπατεῖ ζητῶν τίνα καταπίῃ»9. Καὶ τώρα «τίςσοφὸς καὶ φυλάξει ταῦτα,καὶ συνήσει τὰ ἐλέη τοῦ Κυρίου;»10. Τὸ ἰσχυρὸ ἀντίδοτο αὐτῆς τῆς διαμάχης, ἀδελφοί μου, γιὰ νὰ ἀνασυρθεῖ «τὸ θνητὸν ὑπὸ τῆς ζωῆς»11 εἶναι ἡ περιεκτικὴ ἄσκηση.

Ἐδῶ στὴν «κοιλάδα τοῦ κλαυθμῶνος»12, τῆς μόνιμης ἐξορίας μας, ὑπάρχει ἡ βίαιη ὤθηση τοῦ γενικοῦ ὀλέθρου. Καὶ ὁ ἄνθρωπος πρέπει νὰ βρίσκεται συνεχῶς σὲ ἐπιφυλακή. Τὸ «πάσῃφυλακῇ τήρει σὴν καρδίαν»13 αὐτὸ σημαίνει. Ἡ «καρδία εἶναιτὸ ταμεῖο, ὅπου προβάλλονται τὰ νοήματα καὶ λαμβάνονται οἱ ἀποφάσεις»14. Χρειάζεται, λοιπόν, διαρκὴς καὶ ἀνύστακτη ἄμυνα γιὰ νὰ καταπολεμεῖ ὁ ἄνθρωπος τὶς ἀντιθέσεις καὶ νὰ σωθεῖ ἀπ᾿ αὐτές. Ἡ ἄσκηση μᾶς ἐπιβάλλεται ὡς ἀπαραίτητο μέσο ἐξυγίανσης γιὰ νὰ ἐπιτελέσουμε σωστὰ τὸ καθῆκον μας. Ἐφ᾿ ὅσον, λοιπόν, τὸ νόημα τῆς ὕπαρξής μας δὲν βρίσκεται στὰ πάθη καὶ στὸ νόημα τοῦ παραλόγου –ἀπὸ τὰ ὁποῖα ἀπειλούμαστε καὶ στὸ παρὸν καὶ στὴν αἰωνιότητα– ἀναπόφευκτα ὑπάρχει τὸ πρόβλημα τῆς καταπολέμησής τους γιὰ τὴν σωτηρία μας· αὐτὸ τὸ πράγμα ἐπιτυγχάνεται στὴν ζωὴ τῶν λογικῶν ὑπάρξεων μὲ ἐλεύθερο ἀγώνα, δηλαδὴ μὲ τὴν ἄσκηση.

Ἡ ἄσκηση ἄλλωστε εἶναι ἀπὸ τὰ ἀρχαιότατα ἐπιτεύγματα τοῦ ἀνθρώπου. Ἀρχίζει ἀμέσως μὲ τὴν ἔξοδο τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸν Παράδεισο στὸν τόπο τῆς ἐξορίας του. Ἡ ἄσκηση προβαλλόταν ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο, ποὺ αἰσθανόταν τὴν ἀδυναμία του νὰ ἀντιμετωπίσει τὶς δυσκολίες τῆς ζωῆς. Ἰδιαίτερα ὅμως ἐπέμενε στὴν ἄσκηση γιὰ νὰ ἐπιτύχει τὶς...